Winter, of toch weer niet?

Op 21 september is de eerste Zweedse sneeuw gevallen. Weliswaar in Kiruna, zo'n 1000 km ten noorden van ons, maar toch...En bij ons is op dat moment de herfst begonnen, qua weer dan. Die nacht enorme regenbuien en megaharde wind gehad. De volgende dag weer wat rustiger en gelukkig weer een zonnetje, maar het ziet er naar uit dat de (na)zomerse temperaturen nu echt voorbij zijn. We maken ons op voor de winter. En die kwam er ook direct achteraan! Vorige week een aantal nachten nachtvorst gehad, met wit gras en autoruiten die gekrabd moesten worden als we geen garage hadden gehad.
Maar ook die aanval is weer voorbij en nu is het weer nazomerweer. Een heerlijk zonnetje in een blauwe lucht zorgt 's avonds voor prachtige plaatjes, hoewel het om half 8 nu echt donker is. 
Fijn dus, dat we allebei een auto hebben die ons bij weer en wind naar ons werk brengt. Hoewel... de Saab van Roel heeft bijna 450.000 km op de teller en wordt hard minder. Zo hard minder, dat hij er de brui aan heeft gegeven. Een andere auto kopen kost net zoveel als de Saab laten repareren, dus daar waren we snel uit. Roel op autojacht en zolang Jantsjes auto mee naar Gävle en Jantsje met de Saab zolang die het nog deed. Tot het afgelopen weekend, toen het écht afgelopen was. En tja, één auto stuk, 2 mensen die moeten werken, dus Jantsje had geluk  Zij mocht vanmiddag met de bus terug naar huis. En we vroegen ons al af waarom het een uur kost om van school naar huis te rijden (met de auto doe lukt dat binnen 20 minuten), maar nu snappen we het! De buschauffeur neemt letterlijk de hele omgeving mee! En de meest vreemdsoortige (onverharde) weggetjes, die in Nederland amper de naam fietspad verdienen. Zelfs een bushalte waar de bus niet verder ging, maar achteruit terugging om weer op de gewone weg te komen. Gelukkig heeft Roel vandaag een andere auto op de kop kunnen tikken en kan Jantsje morgen weer gewoon met de auto naar school. Wordt zéér gewaardeerd...

 

Van dieren en nog wat...

Na de regelmaat van elke week een column plaatsen, valt het tegen om geregeld verslag te doen van onze belevenissen, maar we proberen het toch!!
Nadat Roel een paar maanden geleden zijn eerste elanden in het wild had gespot, heeft Jantsje nu ook de primeur gehad. Op de weg terug van het fantastisch goede restaurant in Axmarbrygga stond er eentje te grazen, een meter of tien vanaf de weg. Jammer genoeg geen geschikt plekje om te stoppen voor een foto én het werd al snel donkerder, maar gezien is gezien! Het blijft een fantastische ervaring met de beestjes hier om ons heen. Vorige week nog een paar keer een eekhoorn achter in de tuin, eerst achtervolgd door kat Bully en later door Rookie. Bully blijft natuurlijk ons sneue aapje, want hij klom van puur enthousiasme in een boom (wat hij anders nóóit doet) en durfde er toen niet meer uit. Tja, het was ook wel een hoogte van ong. 2,5 meter, dus heel eng natuurlijk! Roel moest er met een ladder aan te pas komen om onze dappere klimmer te redden. Voorlopig maar niet weer op eekhoornjacht, Bully!
Het begon er al enigszins herfstig uit te zien om ons heen en vannacht is de herfst qua weer ook echt begonnen. We werden wakker van enorme regenbuien en megaharde wind. Vandaag was het weer wat rustiger en gelukkig weer een zonnetje, maar het ziet er naar uit dat de (na)zomerse temperaturen nu echt voorbij zijn. Vorige week stonden we nog lachend een selfie te maken, met een strakblauwe lucht op de achtergrond. En nu maken we ons op voor de winter... Tja, gisteren is de eerste Zweedse sneeuw gevallen. Weliswaar in Kiruna, zo'n 1000 km ten noorden van ons, maar toch...

Laatste column Friesch Dagblad

Afgelopen vrijdag is de allerlaatste column in het Friesch Dagblad geplaatst. Nu is het echt afgelopen! Uiteraard willen we wel proberen dit weblog bij te houden en anders zijn we te volgen op Facebook en Twitter. Dus iedereen kan onze Zweedse avonturen blijven volgen :-) 

Ieder einde, nieuw begin

Wat begon als een serie zomercolumns van zes stuks in het Friesch Dagblad voor de zomer van 2013, is uitgelopen tot aflevering negenenvijftig in 2014.

Naar aanleiding van de verhuizing (emigratie) naar Zweden, schreef ik elke week een column over mijn belevenissen in mijn nieuwe thuisland. Na wat oefenen en aanwijzingen van de redactie vloeiden er wekelijks wetenswaardigheden uit de digitale pen en ik moet zeggen met heel veel plezier. Het vinden van onderwerpen is ook nooit een probleem geweest want je beleeft hier altijd wel iets wat de moeite waard is om aan het papier toe te vertrouwen. Behalve dat het schrijven van een column erg leuk werk is, is het teruglezen van vorige afleveringen minstens zo interessant. Hoe verder je in de tijd komt hoe vaker je in het archief moet duiken om er voor te zorgen dat je actueel blijft. Misschien is het toch een aardig idee om de verhalen te bundelen……...

Het aantal reacties van de trouwe lezers van het FD heeft mij ook altijd verwonderd.

Blijkbaar zijn er toch meer mensen die zo’n column lezen dan je zelf denkt. De zomer van 2014 was wat dat betreft een hoogtepunt. Omdat we op het terrein ook plaats hebben voor campergasten die een plaatsje voor de nacht zoeken, rolde de ene na de andere huiswagen het erf op. De gele nummerplaten blonken in de felle zon en enthousiaste reizigers uit voornamelijk het hoge noorden van Nederland sprongen uit hun vakantieverblijf op vier wielen. “Nou, goeidáááááág………”

Nieuwsgierig geworden naar aanleiding van de gelezen columns wilden ze zelf wel eens zien hoe het hier is en hadden hun route zo gepland voor een bezoekje.

Gezellig was het altijd. Even weer een gesprek in je vertrouwde Nederlands met mensen die vaak zo dicht uit de buurt van mijn vorige leefomgeving kwamen dat je bijna familie van elkaar werd.

We hebben het erg naar onze zin hier in Zweden. In de wetenschap dat we heel veel geluk hebben gehad is het ook wel hard werken geweest om een plaatsje in het Zweedse te creëren. Gelukkig hebben we hier beide een baan kunnen vinden, wat op zich al erg knap is met de grote werkeloosheid. Behalve de taal spreken is het hebben van inkomsten een eerste vereiste anders red je het niet. Terugkijkend op het verkrijgen van de nodige papieren en documenten is het wel een lange weg geweest waarbij je veel geduld moet hebben zoals met veel meer zaken hier.

Een fijn huis om in te wonen in een machtig natuurgebied, wat wil je nog meer!

In goed overleg met de redactie is besloten om nu letterlijk een punt te zetten achter deze laatste column. Niet dat het niet meer leuk of interessant is, maar voor veel zaken is een goed moment nodig. Dat geldt voor een emigratie en ook voor het beëindigen van een serie columns.

Het gaat iedereen goed!

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 58 Friesch Dagblad

De één-na-laatste...

Natuurgeweld

Een paar weken geleden werd een deel van Zweden geteisterd door een enorme bosbrand. Door de voortdurend tropische temperaturen was het ontzettend droog in het hele land en was het brandgevaar hoog. De brand ontwikkelde zich tot de grootste in de Zweedse geschiedenis. Toen dat gebeurde, heb ik me wel even achter mijn oren gekrabbeld. Achter ons huis staat namelijk ook een bos en aan de zijkanten louter bomen. Voor ons een flinke bomenrij voordat de weg en daarachter de rivier begint. Met andere woorden: Véél brandhout hier. Normaal gesproken ben ik daar erg blij mee, omdat hout de enige brandstof is hier in huis. Maar nu keek ik toch wel even met andere ogen naar alle metershoge bomen. Gelukkig kreeg men de brand uiteindelijk onder controle en is er hier in de buurt geen gevaar geweest.

Nu genieten we hier van een fijne nazomer. Elke dag nog veel zon, af en toe een bui(tje) tussendoor en fijne temperaturen van bijna twintig graden. Heerlijk dus. Hoewel het niet overal in Zweden gelijk is. Ik bevind mij dagelijks in de stad Gävle waar ik heen en weer pendel tussen de verschillende zwembaden waar ik werk en de ervaring heeft mij geleerd, dat het in Gävle heel veel vaker regent dan in Ljusne. En dan hebben we het over een afstand van ongeveer zeventig kilometer tussen deze twee oorden.

En blijkbaar niet alleen in Gävle, want gisteren zag ik op het Zweedse journaal dat er in de provincie Halland, in het zuidwesten van Zweden, in twee etmalen dusdanig veel regen is gevallen, dat de provincie met zware overstromingen te maken heeft. Beelden van dorpen die onder water staan, diverse voorwerpen die wegspoelen en mensen die geëvacueerd moeten worden. Beelden die je wel vaker op tv ziet, maar dan in landen hier ver vandaan.

Door deze extreme vormen van natuurgeweld word ik wel aan het denken gezet. We hebben een uitzonderlijk warm voorjaar gehad; het was net zomer. Na een klein dipje in juni hebben we een extreem warme zomer gehad. Wekenlang temperaturen van 25 graden en meer en een tijdje zelfs boven de 30. Nu hebben we een fantastische nazomer met heerlijke temperaturen. Wat staat ons dan in de winter te wachten?

Als deze extremen zich doorzetten in de periode na september, houd ik mijn hart vast. Krijgen we in oktober al een meter sneeuw? En blijft die liggen tot mei volgend jaar? Hoewel ik daar absoluut niet bang voor ben, want de winters hier zijn fantastisch. Ook al is het ver onder nul – min vijftien is geen uitzondering – het voelt helemaal niet koud. Vaak schijnt de zon in de winter gewoon door. En laat die meter sneeuw dan maar komen. Ik vind het niet erg om in een winter sprookjeslandschap te leven. Want één ding is zeker: Na de winter wordt het vanzelf weer zomer!

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 57 Friesch Dagblad

Winterklaar

De zomer in Zweden is nog niet ten einde. Aangename temperaturen maken dat je in het zonnetje fijn in de tuin kan werken en de nodige karweitjes kunt klaren voordat de winter invalt. Dat is de afgelopen maanden wel anders geweest. Lazen we op Facebook dat familie en vrienden weg geregend waren in zuidelijke streken, hier vielen de mussen haast letterlijk van het dak van de hitte. Kraaien en eksters liepen met open bek te hijgen over de verschroeide grasmat op zoek naar een vette worm. Die lieten zich niet zien en zaten in hun koele holletjes te wachten tot de koperen ploert achter het groen verdween. We kunnen hier niet spreken van: “achter de kim” want die zie je hier niet. Links staan allemaal bomen en rechts is het een en al bos. Voor en achter is het al niet anders. Daar hebben we in de zomerse periode veel profijt van gehad. Ergens was altijd wel een schaduwplekje. Juist aan al die natuurpracht om me heen merk ik ineens dat de zomer ten einde loopt. Vorige week waren hier een aantal regenbuien en van de ene op de andere dag zie, hoor, voel en ruik je dat er ander weer op komst is. Als ik ’s morgens mijn dagelijkse ronde doe in het buitenbad is er grondmist. De thermometer geeft niet meer aan dan 13 graden, het vest gaat over het t-shirt en de wind blaast kil om de ontblote onderbenen. Ook ’s avonds kun je minder lang buiten zitten. Zat je om 23.00 uur nog lekker te genieten van de laatste zonnestraaltjes, nu kijken we elkaar aan na het avondeten bij de picknicktafel en zoeken vertier binnenshuis. Maar zo gaat het hier nu eenmaal. Een periode van herfst en lente kennen we hier niet zoals in Nederland. De bomen beginnen hier wel meer te zwiepen onder een aanwakkerende wind en ook de blaadjes die hun langste tijd hebben gehad aan de iele takjes laten moedeloos los en dwarrelen in zwermen naar beneden. Zomer gaat over in winter en omgekeerd. Een zaak van voorbereiden op een even leuke periode met sneeuw en ijs en temperaturen die daar bij horen, is aan de orde. De schoorsteenveger komt langs voor een laatste controle, het gras wordt (waarschijnlijk) voor de laatste maal gemaaid en het gezaagde hout gaat nog eenmaal door de kloofmachine. Ook de winterbanden staan al klaar om gemonteerd te worden. De gemiddelde autochtone Zweed is niet zo blij met de aanstormende winter. Lichtelijk in paniek, als ik vertel dat de sneeuwscooter al startklaar staat, veranderen ze meteen van onderwerp. Nu al kijken we terug op een zomer die uitzonderlijk genoemd mag worden voor Zweedse begrippen. In tegenstelling tot de meesten die zich al weer gemeld hebben bij hun werkgever, staat voor mij de vakantie voor de deur. Een werkvakantie weliswaar want winterklaar maken gaat niet vanzelf!

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 56 Friesch Dagblad

Brandgevaar

 

Eerder schreef ik al over de voortreffelijke zomer die we dit jaar in Zweden genieten. Al wekenlang is het prachtig weer: De zon schijnt elke dag, we hebben continu temperaturen van 25 tot 30 graden – en meer – en het regent bijna niet. Landen als Italië en Frankrijk kunnen er dit jaar niet aan tippen. Voor de toerist en ook voor de Zweed zelf een fantastische zomer, waar ook ik met volle teugen van geniet. Dat moet ook, want het wordt hier snel weer winter en die kan heel lang duren.

Behalve de positieve kanten van dit Zweedse zomerweer hebben we zo langzamerhand ook te maken met de andere kant. Door de minimale hoeveelheid neerslag wordt het hier droger en droger en dat merk je in de natuur. Het grasveld voor ons huis hoeft niet elke week gemaaid te worden, want het frisse groene gazon wordt nu bruin. De planten krijgen te weinig water en moeten geholpen worden met gieters vol uit de regenton, die intussen ook leeg is en… we hebben te maken met brandgevaar. De Zweedse overheden vaardigen waarschuwingen uit om voorzichtig te zijn met open vuur en op sommige plaatsen is het populaire grillen in de openlucht al verboden.

En terecht, want op een afstand van ongeveer 200 kilometer van ons huis woedt al bijna een week een forse bosbrand. In de provincie Västmanland is op dit moment al ruim 10.000 hectare bos verwoest. Verschillende dorpen zijn geëvacueerd en de brandweerkorpsen hebben grote moeite om de brand te bestrijden. Het daadwerkelijke blussen wordt dan ook op een lager pitje gezet en alle moeite wordt gedaan om uitbreiding te voorkomen. Er worden blusvliegtuigen uit Frankrijk en Italië ingezet, omdat die meer capaciteit hebben en zo hoopt men de brand uiteindelijk de baas te worden. Zweden spreekt over de grootste bosbrand van deze tijd en heel het land praat erover.

Ook van familie en vrienden komen verontruste telefoontjes en Facebook berichtjes onze kant op om te vragen hoe het bij ons is. Gelukkig hebben we er hier (nog) geen last van. Maar het geeft je wel even te denken. Zweden is het land van bomen en bos en nu het zo kurkdroog is, brandt het als een fakkel als het eenmaal begonnen is. Als er een bosbrand dichterbij huis uitbreekt, hoor je misschien zelf tot de mensen die verplicht hun huizen moeten verlaten. En wat tref je aan als je weer terug mag? Staat je huis er nog? En je spullen? Je moet er niet aan denken…

Op het moment dat ik deze column schrijf, is er een net een frisse bui regen gevallen. We zijn er blij mee. Niet alleen voor onszelf, omdat het zo lekker opfrist, maar zeker ook voor de natuur. Want hoe mooi de zomer ook is, we willen de natuur graag behouden!

 

 

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 55 Friesch Dagblad

Vermaak in de rimboe

 

Een veelgehoorde vraag hier is: “Is er wel wat te doen, daar midden in de rimboe?” Tja, als je de huizenblokken in de Friese dorpen gewend bent, lijkt het hier misschien op de rimboe, maar niets is minder waar. We wonen dan weliswaar buiten het dorp, maar wel aan de doorgaande weg en op maar twee kilometer van het dorp Ljusne. En daar zijn de meeste faciliteiten voorhanden: Een supermarkt, een bank, gezondheidscentrum, de kapper, een bloemenzaakje en diverse sportaccommodaties, waaronder een openluchtzwembad met vijftig meter bad en glijbanen, een ijshal en een voetbalveld. Bepaald geen gehucht dus. Wil je meer vertier of keus, dan ligt de dichtstbijzijnde stad Söderhamn op maar vijftien kilometer afstand. Niks geen rimboe dus.

Wel een prachtige natuur, met bomen waar je ook kijkt. De achtertuin gaat over in een bos, waarin je een leuk rondje kunt wandelen of fietsen. Ook aan de overkant van de rivier de Ljusnan, die hier voor de deur ligt, ligt een bos met leuke weggetjes, die je zowel op de fiets als met de auto af kunt leggen. De rivier is een vermaak op zich, ondanks de dammen van het “kraftverk” die erin liggen. Nuttige dammen dus, want met behulp van dit kraftverk wordt energie opgewekt. De waterstand wordt er ook door gereguleerd en dat maakt dat de uitmonding van de Ljusnan in de Botnische Golf, hier zo’n twee kilometer vandaan, een waar paradijs is voor zalmliefhebbers. Niet alleen om op te vissen, maar ook om naar te kijken. Als het luik van het kraftverk open staat, ontstaat er een flinke stroming in het water en kun je de zalmen uit het water omhoog zien springen. Een lust alleen al om naar te kijken en een lokaas voor vele sportvissers. Ljusne heeft dan ook als slogan: Ljusne, där laxen leker (Ljusne, waar de zalm speelt). Een doorgaande vaarroute is de rivier dus niet, maar je kunt er wel prima kanoën en aanleggen op kleine eilandjes. Op loopafstand van ons huis is een klein strandje met een steiger, waar je kunt zwemmen of vissen.

Ook in Söderhamn is van alles te doen. Je kunt er winkelen, karten, bowlen en wat al niet meer. Voor een dierentuin moet je ongeveer een uurtje rijden, maar dan tref je ook een echte Zweedse dierentuin aan. In de Järvzoo vind je ze allemaal: Elanden, rendieren, wolven, beren, enzovoorts. Omdat de elanden niet dagelijks in de voortuin lopen, is het heel leuk om daar af en toe eens naar toe te gaan. Trouwens, ook in de winter kun je goed in deze plaats terecht, want pal naast de dierentuin ligt een fantastische skihelling. Voor de iets minder geoefende wintersporter ligt er op loopafstand van ons huis een langlauftraject, compleet met een kleine helling waar je ook leuk kunt sleeën.

En dat allemaal hier in de Zweedse rimboe…

 

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 54 Friesch Dagblad

Nederlandse Zweed of Zweedse Nederlander

Als je verhuist naar een ander land is dat natuurlijk een hele stap. Je laat alles achter en moet helemaal opnieuw beginnen, onder andere met het maken van (sociale) contacten. Ik heb echter ervaren dat de praktijk er heel anders uitziet en wel dankzij de digitale mogelijkheden van tegenwoordig. Via media als Facebook, Twitter en Skype is het helemaal niet nodig om afscheid van iedereen te nemen. Dagelijkse contacten met een grote groep Nederlanders c.q. Friezen is dan ook heel normaal. Fijn voor ons en leuk voor de achterblijvers.

Behalve het aanhouden van sociale contacten is de digitale snelweg ook uitermate geschikt voor het volgen van ander nieuws. En dat komt hier net zo snel terecht als bij iedereen. Dus toen bijvoorbeeld vorig jaar de grote brand in Leeuwarden uitbrak, wisten we dat hier in minder dan geen tijd. En tijdens het wereldkampioenschap voetbal van de afgelopen weken zaten we hier als rechtgeaarde Nederlanders mee te schreeuwen voor de televisie en de wedstrijden na te beschouwen via internet. Op dat soort momenten vraag ik me wel eens af of ik nu Nederlander of Zweed ben.
Zo ook afgelopen week, toen het vreselijke nieuws van de vliegtuigramp boven Oekraïne bekend werd. Als Nederlander in hart en nieren volg je de ontwikkelingen dan toch wel op de voet en voel je je behoorlijk betrokken bij het hele gebeuren. Hier in Zweden is het op de televisie ook nog steeds nieuwsitem nummer één. Best apart als je het nieuws in het Zweeds beluistert en dan bijvoorbeeld premier Rutte aan het woord ziet met Zweedse ondertiteling erbij.
Ook in positieve zin heb ik me de afgelopen weken wel eens afgevraagd in welk land ik nu eigenlijk woon. In taalkundig opzicht, maar ook wat betreft het weer. Al vanaf eind maart is het hier schitterend weer geweest. De lente voelde als zomer en na een wat minder begin van de echte zomer is het hier nu al weken tussen de 25 en 30 graden. Taalkundig gezien waren de campers de oorzaak. Van alle gasten die hier zijn geweest waren dat op een enkeling na allemaal Nederlanders. Om specifieker te zijn: Diverse Friezen hebben ervoor gekozen om ons plekje eens van dichtbij te bekijken. Deels naar aanleiding van onze vermelding in een campergids, maar ook uit nieuwsgierigheid, naar aanleiding van deze columns. En ook al is het Fries niet mijn ‘memmetaal’, ik versta het prima en spreek het ook wel enigszins. Dus was het hier bijna dagelijks een Fries evenement. Dan waan je je toch wel eens terug in Friesland. Totdat je weer om je heen kijkt en de omgeving toch wel erg anders is dan het Friese vlakke land. Dan weet je weer dat je een Nederlandse Zweed bent. Of toch een Zweedse Nederlander?

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 53 Friesch Dagblad

Vakantie in eigen land

Het is volop zomer in Zweden. Veel Zweden zijn vrij en trekken er massaal op uit.

Met caravans, campers en motoren wordt het eigen land doorkruist om de stilte en de rust te zoeken die Zweden volop biedt. Heel veel Zweden hebben ook eigen buitenhuisjes die niet alleen voor de zomervakantie worden gebruikt, maar ook ’s winters en in de weekends bezet zijn. In de winterperiode is er een complete uittocht naar warmere oorden, maar dat is logisch. De winter duurt hier lang genoeg.
Voorlopig schijnt de zon hier uit alle kracht met af en toe een regenbuitje als de natuur daarom vraagt. Soms met een ouderwetse donderklap met ontlading maar dat schouwspel duurt nooit lang. Heeft de natuur haar nodige dorst gelest dan schijnt de zon weer die geduldig is blijven hangen achter de inktzwarte lucht. Er valt genoeg te beleven in eigen land om een ontspannen zomervakantie te vieren. Voordat je heel Zweden hebt ontdekt ben je nog wel even bezig. Ook de kinderen die opgroeien in de natuur vermaken zich kostelijk in de bossen en aan het visrijke water valt altijd wat te beleven. Voor de thuisblijvers die niet zo’n behoefte hebben aan een trekkend bestaan voor een aantal weken is het vaak een werkvakantie. Klussen in en om het huis, tuinwerk maar vooral…….uitrusten. Wat wel een prioriteit heeft is het voorbereiden op de winter. Schoorstenen moeten geveegd, rookkanalen moeten worden gecontroleerd en de op hout gestookte haarden moeten op veiligheid worden onderzocht. Dit alles door een erkende schoorsteenveger. De brandverzekeraar stelt dit verplicht en dat is begrijpelijk. Een open haard of gesloten kachel geeft heerlijke warmte en staat gezellig maar het blijft vuur! De schoorsteenveger geeft dan ook een certificaat af dat geen zekerheid garandeert maar de maatschappij dekt wel eventuele schade. De grootste klus in een zomerperiode is natuurlijk het verzamelen van brandbaar materiaal voor de “houtvreters”. Natuurlijk kun je dat ook inkopen maar het zelf kappen van bomen en verwerken tot haardblokken is leuk werk en gezond. Hout moet wel de tijd hebben om te drogen voordat het in de kachels verdwijnt dus je werkt altijd minstens drie jaar in het voren.
Ook al is de vakantietijd over het algemeen een fijne tijd om naar uit te kijken, soms is het ook wel eens vervelend. Als je iets nodig hebt en je belt voor informatie krijg je maar al te vaak een antwoordapparaat met de mededeling dat het bedrijf gesloten is en dat je over drie weken de eerste bent. Je zult maar een nieuwe kettingzaag nodig hebben of een kloofmachine, vaak moet je er dan ver voor reizen. Dus ook daar moet je rekening mee houden voor dat iedereen zijn werktas aan de wilgen hangt.
Zweden is een populair vakantieland, ook voor Nederlanders. De gele nummerplaten zijn talrijk aanwezig en terecht. Ook wij vieren vakantie in “eigen” land……….

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 52 Friesch Dagblad

Zomer

Net als andere landen heeft Zweden te maken met verschillende vooroordelen. Zo zijn alle Scandinaviërs blond en hebben blauwe ogen, hebben alle woorden een eu-klank en is het er altijd koud. Nou, ik weet inmiddels wel beter. De blonde Zweden zijn op één hand te tellen, groene en bruine ogen komen hier net zoveel voor als in andere landen en de taal, wel, daar heb ik al vaker over geschreven. Kom ik bij het “feit” dat het altijd koud is in Zweden… Ja, ’s winters, dan is het wel koud. Het vriest hier zomaar tien tot twintig graden en dat is best fris, maar het bijna altijd schijnende zonnetje is de winterkou hier prima te doen. Geen snijdende koude wind die een gevoelstemperatuur van -25 graden oproept, maar een fijne frisse winterkou, vaak vergezeld van een flink pak sneeuw. Een halve meter is hier heel normaal.

Maar de zomers dan, die zijn toch koud en regenachtig? Niets is minder waar. Eind maart zat ik hier al voor de eerste keer in de korte broek buiten en tot op heden hebben we bijna altijd prachtig weer gehad. Het hele voorjaar was warm, bijna voortdurend 20 graden of ruim daarboven, veel zon, weinig wind en weinig regen. Natuurlijk was het af en toe een paar dagen wat minder, regende het hier ook wel eens, maar over het algemeen was het stabiel, warm lenteweer.
De zomer begon traditioneel koud. Op midsommar, de vooravond van de 21^e juni, was het slechts 7 graden. Maar een weekje later sloeg het weer om en werd het warm. Warm? Zeg maar gerust: tropisch! We lezen hier geregeld over weerssituaties in Nederland en zien dan veel regen en niet al te hoge temperaturen. Hier is het al een poosje vergelijkbaar met oorden als Zuid-Frankrijk en Italië, met minima van 25 graden. Overdag is het bijna te warm om iets te doen, of je moet al activiteiten in en op het water zoeken. Een kanotochtje op de rivier, zwemmen in de Botnische golf of gewoon naar het zwembad in het dorp, met deze bezigheden houd je het het langst vol. ’s Avonds koelt het bijna niet af en blijft het de hele avond zo’n graad of twintig. Heerlijk dus om lekker te barbecueën – grillen zoals de Zweden zeggen. Ik word dan zo langzamerhand ook al een echte Zweed. We eten vaker buiten dan binnen.
Toen we nog gewoon op vakantie naar Zweden gingen, vroegen de mensen ons vaak wat we toch in zo’n koud land te zoeken hadden. Ook toen al ervoeren we dat het hier vaak mooi weer is. Door het landklimaat ook heel stabiel, dus als de zomertemperaturen verschijnen, is dat meestal niet voor een dag, maar kan het zo verscheidene weken aanhouden. Dus voor wie nog een vakantiebestemming zoekt: De zomer in Zweden is een aanrader!

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 51 Friesch Dagblad

Inburgeren

Hoewel de Zweedse overheid een inburgeringcursus niet verplicht stelt voor buitenlanders zoals ik, is het toch heel interessant om je te verdiepen in de cultuur van het Zweedse volk. Niet die het heel erg verschilt met de rest van de Europese culturen, toch is het raadzaam om er kennis van te nemen. Nu ik hier een kleine twee jaar rondstap gaat dat eigenlijk vrij gemakkelijk en natuurlijk. Dat komt ook omdat ik hier niet alleen woon maar ook werk. Voor de groep buitenlanders die van buiten de Europese unie komt is het veel moeilijker om te integreren. Vooral voor de mensen die hun land ontvluchten door een oorlogssituatie en hun leven niet meer zeker zijn in eigen land.

Ook de politieke vluchteling vindt een veilige haven in Zweden. Maar hun strijd is nog niet gestreden. Het is haast onmogelijk voor het overgrote deel van de vluchtelingen om zich in een plaatsje in de Zweedse maatschappij te veroveren. De grote verschillen in cultuur en taal staan een complete inburgering danig in de weg. Gelukkig niet voor iedereen, maar verhoudingsgewijs is dat een hele kleine groep.
Van een toelatingsbeleid is in Zweden ook nauwelijks sprake geweest en daar gaat men nu de zure vruchten van plukken. Natuurlijk moet iedereen die asiel aanvraagt geholpen worden, dat staat ook hier buiten kijf, maar de vraag is de manier waarop.
Er wordt niet graag gesproken over dit onderwerp in mijn omgevingswereld. Als er over gesproken wordt, is dat binnenskamers en met de grootste terughoudendheid.
Dat men zich ernstig zorgen maakt over de niet aflatende toestroom van asielaanvragers is overduidelijk. De immigratiedienst loopt dagelijks vol. Wachtkamers vol met mensen zonder status die geduldig wachten tot ze aan de beurt zijn. Op de Arbeidsbureaus is het al niet anders. Iedereen wordt netjes geholpen in de wetenschap dat de werkzoekende asielaanvrager geen schijn van kans maakt op de arbeidsmarkt. De politiek wordt meer en meer gedwongen om passende oplossingen te vinden. Gedwongen, simpelweg omdat de staatskas leeg raakt mede door de kosten van de asielopvang. Sinds twee weken ben ik actief in het “Sommarprojekt”. Dat is een initiatief van de afdeling Fritid en Cultuur in de gemeente waar ik werk. We gaan dan in groepen van twintig tot tachtig asielzoekers de gemeente verkennen met als doel om deze mensen te helpen met inburgeren. Dat is voor hen dan wel weer een verplichting vanuit het Arbeidsbureau, anders worden ze gekort in hun uitkering. Deze week gingen we o.a. naar een pittoresk eilandje met een doelgroep van vijfenzeventig personen. Volwassenen en kinderen.
De boot was speciaal voor ons gereserveerd terwijl er plaats genoeg was aan boord.
Tijdens het boottochtje van drie kwartier deden we een leerzame quiz met z’n allen. Toch een beetje inburgeringles op een vrijblijvende manier.
Het is de vraag of er volgend jaar weer een Sommarprojekt komt; het geld is op.

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 50 Friesch Dagblad

Semester

In het Nederlands betekent dat een half (studie) jaar, in het Zweeds heeft het de betekenis van vakantie. Voor de meeste Zweden, gelijk aan de Nederlanders, is dat toch iets waar men naar uitkijkt. Met een groot feest is vorige week vrijdag hier gevierd dat we de “langste” dag hadden. Nu zijn alle dagen natuurlijk even lang, maar er is één dag per jaar waarop we ook hier in Zweden het langst daglicht hebben. Dat hebben we dan ook uitbundig gevierd met Midsommerafton.

Op die dag zijn vele Zweden vrij van het werk of nemen dat. De dag erna is ook bijna iedereen vrij om bij te komen van het grootste feest in Zweden. Logisch dat ze bij moeten komen, want het bier stroomt rijkelijk en van het eten van voornamelijk vis raak je ook behoorlijk vol. Alle andere lekkernijen zijn ook niet te versmaden en maken weer dorstig. Een kater verschilt niet veel met die in Zweden alleen noemen ze dat hier “bakfyllt”. Met waterige oogjes en een hese stem doet iedereen dan weer z’n plicht, maar dat valt niet altijd mee. Iedereen denkt hier al weer volop aan de aanstaande zomervakantie. Gaan vele Zweden in andere vakanties buiten de zomervakantie naar landen als Thailand en andere warme streken, de zomervakantie wordt vaak in eigen land gevierd. De zomervakantie is voor de schooljeugd al bijna een week geleden begonnen, maar dat geldt niet voor de ouders. Soms geeft dat wel problemen, vooral als beide ouders werken. Daar hebben ze de Sommerkullan voor bedacht. Dat is een soort van buitenschoolse opvang met dien verstande dat de leerlingen niet in de schoolbanken zitten met hun neus in de boeken, maar georganiseerde spelen doen. Veel atletiek en voetbal natuurlijk, want hoewel Zweden niet meedoet aan het wereldkampioenschap, is dat toch een populaire sport en niet alleen voor jongens. Ook het zwemmen in “mijn” zwembad (www.fjarranhojderbadet.se) staat elk jaar op het programma. Zo overbruggen de kinderen een periode waarin de ouders hun plichten nakomen bij de werkgevers en geloof me dat is geen straf voor ze. Wanneer pa en moe hun welverdiende vakantie opnemen, begint een tijd van voornamelijk uitrusten. Vila, vila, vila………
De barbecue, die overigens gewoon het hele jaar buiten staat, wordt zo vaak als het weer dat toelaat opgestookt en krijgt nauwelijks tijd om af te koelen. Het weer laat dat gelukkig vaak toe want met een landklimaat zijn de zomers over het algemeen vaak goed te noemen. Is het wat kouder sta je gewoon met handschoenen aan en een muts over je oren je worstjes om te draaien. Gaat het regenen, ook geen probleem. Een tentje is zo opgezet, want het grillen gaat gewoon door.
Laat maar schuiven die Scandinaviër. Hij weet wel hoe je vakantie moet vieren, ook al duurt dat géén half jaar!

Roel Heidema
www.vilasig.com

Column 49 Friesch Dagblad

Ook hier in Zweden hebben we last van de voetbalkoorts, ook al heeft Zweden zich niet geplaatst voor het WK. Ons huis is dan wel niet oranje, maar we hebben toch één van de wedstrijden op onze oranje bank (tja, die hebben we nu eenmaal) met een bord oranje eten (er stonden worteltjes op het menu) naar Oranje zitten kijken. Dus we leven wél mee en het was een leuk onderwerp voor column nr. 49:

Aanvalluh!!

Net als Nederland leven we hier in de ban van het wereldkampioenschap voetbal. Waarschijnlijk alleen wij tweeën, want Zweden heeft zich jammer genoeg niet geplaatst voor dit sportieve gebeuren. Dus geen ‘heja Zlátan’ en al helemaal geen blauw-geel gekleurde gekte hier. De vraag is ook of dat wel het geval zou zijn als Zweden zich wél had geplaatst, want gezien de nuchterheid en misschien wel schuchterheid van de Zweedse bevolking, vraag ik mij in alle gemoed af of iedereen zo mallotig doet als de Nederlanders. Hier in de winkels geen nationaal gekleurde acties, vreemde hoofddeksels en andere rariteiten. Het enige dat ik hier heb gespot, zijn shirts in de Braziliaanse kleuren.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de televisie hier wel iedere dag op het WK staat afgestemd. Vooral de vrouw des huizes is een geestdriftig voetbalfan en probeert zoveel mogelijk te bekijken. Uiteraard worden de wedstrijden met het Nederlands elftal met extra aandacht – en spanning!! – bekeken. Je bent en blijft tenslotte Nederlander, dus enig chauvinisme is ons niet vreemd.
Op deze manier leren we weer heel wat Zweedse vaktermen bij. We weten nu precies wat vrije trap, hoekschop en penalty in het Zweeds is. Op zich ook wel grappig om ‘Nederlandse’ wedstrijden vanuit Zweeds oogpunt te bekijken. Natuurlijk waren de Zweedse commentatoren best positief over de doelpunten uit de eerste wedstrijd tegen Spanje, maar toen we de beelden later terugzagen op Facebook met het commentaar van Jack van Gelder erbij, beleefden we de euforie toch op een heel andere manier. De doelpunten leken opeens nog mooier dan toen we ze voor de eerste keer zagen.
Ook is het erg grappig om de Nederlandse namen van de spelers met Zweedse tongval terug te horen. We hebben dan ineens spelers als Sneder, Wlaar en van Parsie.
Voor de rest is er weinig verschil met de Nederlandse manier van uitzenden. Ook hier uitgebreide voor- en nabeschouwingen met ‘experts’ in de studio, die alle momenten nog eens onder de loep nemen. Wat wel lastig is, is dat de wedstrijden hier op drie verschillende televisiezenders worden uitgezonden, dus het is iedere keer weer een verrassing op welk kanaal we ons moeten melden, om vooral geen doelpunt te missen.
Mijn Zweedse collega’s leven erg met me mee en ik werd van alle kanten gefeliciteerd met de eerste overwinning van de Nederlanders. En natuurlijk moet er gegokt worden in Zweden! Ook bij mij op het werk hebben we een pool waarin we de voorspellingen kunnen noteren. Het is in dit geval wel ‘gokken light’, want we hebben geen geld ingezet. Maar de winnaar krijgt wel een cadeautje!
En verder doen we lekker mee op Facebook, dus ook wat betreft de voetballerij is de afstand nauwelijks merkbaar. We hebben Nederland net weer zien winnen, deze keer van Australië, dus ‘we’ doen het weer prima! Aanvalluh!!

Roel Heidema

www.vilasig.com

column 48 Friesch Dagblad

Vakantiekriebels

De zomervakantie staat voor de deur, in Zweden nog iets eerder dan in Nederland. Deze week krijgt het deel van Zweden waarin wij wonen vakantie, met op de meeste scholen een heuse ‘skolavslutning’. De gehele laatste schoolweek staat in het teken van opruimen, afsluiten en leuke dingen doen. Sporttoernooien, schoolreisjes, spelletjes, enzovoort. En na de officiële jaarafsluiting is er in Söderhamn een fenomeen dat ‘School’s out’ heet. In het stadspark wordt een podium opgesteld, met daarop allerlei optredens van zangers, zangeressen en bands. Een populair evenement waar zo’n beetje alle leerlingen te vinden zijn. En uiteraard gratis. Zweden past goed op de jeugd, want veel dingen zijn hier gratis voor kinderen. Zo hebben ze allemaal een gratis buskaart en zijn alle scholen voorzien van een goed uitgeruste eetzaal met een gratis warme lunch. ‘School’s out’ wordt onder andere georganiseerd door een organisatie die zich inzet voor de jeugd. Deze organisatie, Be Smart genaamd, is erop gericht om de jeugd middels een contract te overtuigen om niet met roken en drinken te beginnen. In ruil daarvoor organiseert Be Smart verschillende activiteiten, zowel binnen als buiten. ‘School’s out’ wordt een grote happening buiten, die de stad waarschijnlijk op zijn grondvesten laat trillen. En daarna… maar liefst negen weken zomervakantie voor de leerlingen en een stuk of zeven voor de leerkrachten. Veel Zweden reizen naar het buitenland met een grote voorkeur voor warme landen als Turkije en Italië.

Ook in Nederland draait men in deze tijd van het jaar warm voor de jaarlijkse uittocht en dat kunnen wij hier zelfs merken. We hebben al diverse Nederlandse campers gespot in onze omgeving. Sinds dit jaar zijn wij opgenomen in een Nederlands boek waarin zo ongeveer alle camperplaatsen in Europa zijn samengesteld. Dat betekent dat de camperaars ons beter en beter kunnen vinden en dat resulteert er weer in dat er al een aantal ex-landgenoten de nacht op ons terrein hebben doorgebracht. Altijd gezellig, want de gasten worden ontvangen met ‘kaffe och fika’ – een kopje versgezette koffie met wat lekkers – en dan moeten we keer op keer ons verhaal vertellen. Want iedereen is nieuwsgierig hoe we dit mooie plekje toch hebben gevonden, hoe het ons hier bevalt, enz. enz.
Daarnaast hebben we nog onze vakantievilla, die door websiteproblemen eerder dit jaar jammer genoeg wat minder bezet is dan vorig jaar, maar ook daar mogen we weer verschillende gasten begroeten. De topper dit jaar is toch wel een gezin uit Frankrijk. En vakantievieren gaat hier uitstekend; we hebben zelf ook nog steeds elke dag een vakantiegevoel. Ook al rijden we allebei dagelijks in onze auto’s naar onze respectievelijke banen, als we weer thuiskomen, ziet het eruit als een vakantieoord. Veel groen, bos, een rivier, heel veel vogels en andere dieren, fijne temperaturen, ruimte, rust… Ideaal om de dag af te sluiten en weer energie op te doen voor de volgende dag. Dus bij ons kriebelt het het hele jaar…

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 47 Friesch Dagblad

Wisseling van de wacht

Eindelijk is het dan zo ver, de zomer is definitief! Dat lijkt haast vanzelfsprekend, maar niets is vanzelfsprekend in Zweden. Voor een paar weken terug hadden we nog lichte sneeuwval terwijl we al een aantal weken met zeer zomerse temperaturen hadden gehad. Ook al is het definitief zomer met het kwik op aangenaam, ’s avonds gaat het houtkacheltje nog even aan op de stand-by stand om de kilte te verjagen.

Zo zittend achter het beeldscherm werp ik af en toe een blik door vensterraam.
Het huis is gebouwd rond 1900 en ook het glas in de sponningen is van hetzelfde bouwjaar. Dat kun je goed zien, want het is niet zo egaal als het moderne glas. Hier en daar kun je de fabricagefoutjes zien maar dat vertroebelt het zicht naar buiten niet. Het wordt nu de tweede zomer die ik hier ga meemaken en net als vorig jaar verbaas ik mij over het herstellend karakter van de natuur. Bomen die gebukt gingen onder een dikke laag sneeuw, struiken die spontaan afknapten om nog maar te zwijgen van het tedere groen dat zich nu weer in haar volle pracht opricht. Had ik vorige week nog uitzicht buiten de tuingrens richting het kabbelend water van de rivier, alles is nu dichtgegroeid met een variatie van bomen en struiken. De verscheidenheid aan kleuren is prachtig. Neem alleen de kleur groen. Als je gaat tellen hoeveel kleuren groen er zijn heb je aan de vingers van twee gezonde handen niet genoeg. Dat is alleen nog maar de flora. De fauna laat zich ook niet onberoerd.
Hardleerse meeuwen die op dezelfde plaats in een elektriciteitsmast hun nest weer bouwen in de wetenschap dat de kraaien en eksters weer op de loer liggen, en het kleinere gevogelte dat de nestkastjes weer gevuld heeft met hun jeugd, iedereen is druk, druk, druk…..Ook brengt diezelfde natuur steeds weer een verrassing. Laatst kwam onze rode kat van drie jaar hard hollend de tuin in gesneld. Op zich niet zo verrassend ware het niet dat voor hem uit in een zelfde galop een vos het erf op kwam! Toen we de beide katten meenamen naar Zweden was één van onze angsten dat ze door een vos gepakt zouden worden. Welke Hollandse kat had nou eerder een vos gezien…….???? Die angst was ongegrond want Rookie en de vos waren gewoon aan het spelen. Elkaar een beetje uitdagend ging het al dollend door de hele voortuin totdat Reintje er genoeg van had en weer in het bos verdween. Twee paar angstige en verbazende mensenogen achterlatend. Vorige week nog tegen het vallen van de avond kwam het gezin Hert nog even op bezoek. Moeke met jong kwamen van rechts de tuin in gestruind, even later kwam Pa van links met een wakend oog. Hoogtepunt was wel de twee elanden die ik ontmoette op weg naar de plicht…Wat is de wereld toch wonderlijk na wisseling van de wacht!

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 46 Friesch Dagblad

Gratis varkenshaar?

Ik heb al verschillende keren over de Zweedse taal geschreven. Geen wonder, natuurlijk, want zonder taal kun je niet communiceren. Hoe verder ik kom in dit proces, des te meer zaken vallen me op. Je ontkomt er niet aan om de verschillende talen met elkaar te vergelijken en dan heb je soms met grappige taferelen te maken.

Het Zweedse woord ‘bord’ bijvoorbeeld heeft helemaal niets te maken met een bord waarvan je eet of een schoolbord. Het eten heeft er dan nog wel een link mee, want ‘bord’ betekent ‘tafel’. Als je een bord wilt, heb je een ‘tallrik’ nodig als je wilt eten of een ‘tavlan’ als je er iets op wilt schrijven. Eén woord dus dat in het Zweeds en Nederlands op dezelfde manier wordt geschreven, maar een totaal andere betekenis heeft.
Nog zo’n voorbeeld is het Zweedse woord ‘varken’. Als Nederlander denk je toch direct aan dat roze knorrende beest als je dit zien, maar niets is minder waar. ‘Varken’ betekent hier zoiets als ‘noch… noch…’ en het boerderijbeest heet hier ‘gris’. Je moet dan ook nooit tegen iemand zeggen dat hij of zij ‘gris hår’ heeft, want het is misschien al niet leuk dat je grijze haren hebt, maar als je te horen krijgt dat je varkenshaar hebt… ‘Grijs’ wordt hier vertaald als ‘grå’.
Behalve gelijkgeschreven woorden met een totaal andere betekenis zijn er ook diverse woorden die én hetzelfde worden gespeld én hetzelfde betekenen. Van eenvoudige woorden als ‘ja’ en ‘in’ tot iets langere woorden zoals ‘gratis’ en ‘blind’.
Soms lijken de verschillen heel klein, maar blijkt het toch iets anders te zijn. ‘Gratis’ betekent gewoon ‘gratis’, maar ‘grattis’, dat maar één t meer heeft, betekent in het Zweeds ‘gefeliciteerd’. Ook kennen de Zweden drie extra klinkers, å, ë en ö, hetgeen soms leidt tot in onze ogen piepkleine verschillen, maar een totaal andere lading aan de woorden. ‘Svar’ en ‘svår’ bijvoorbeeld zijn in mijn ogen vrijwel gelijk, maar het eerste betekent ‘antwoord’ en het tweede is ‘moeilijk’. Best wel svår, soms.
Gelukkig voor ons is de Zweedse taal niet alleen maar moeilijk, maar hebben ze juist ook veel eenvoudiger aspecten. Waar veel Nederlanders zich vaak het hoofd breken over het juiste gebruik van d’s en t’s bij de werkwoorden, is dat in het Zweeds totaal overbodig. Hier is er namelijk maar één vorm voor alle personen. Of het nu gaat om ik, jij, hij, jullie of wij, ‘det spelar ingen roll’. Alles is hetzelfde. Om het nog een beetje lastig te maken, heeft het Zweeds wel onderscheid in zwakke, sterke en onregelmatige werkwoorden, net als in het Nederlands.
Verder zijn er hier ook geen hoofdbrekens over het gebruik van een c of k als k-klank, want alles wordt hier met een k geschreven. Dus soms is het ‘svår en krijg je niet altijd ‘gratis’, maar heb je het eenmaal onder de knie: GRATTIS!

Roel Heidema

www.vilasig.com

 

Column 45 Friesch Dagblad

Euro politiek bewust

Ook in Zweden is de verkiezingskoorts voor het Euro parlement losgebarsten.

Nou ja, “losgebarsten” is misschien wel een heel groot woord, net als “koorts”, want je merkt er niet zo heel veel van. Wellicht een kleine verhoging door de verschillende aanplakbiljetten van verschillende politieke partijen die allemaal hun afgevaardigden willen sturen naar het Brusselse. In Nederland was ik wel aardig politiek geïnteresseerd, maar ik merkte dat ik de laatste jaren meer mijn best moest doen om politiek geëngageerd te blijven. Steeds vaker kwam ik mensen tegen die een politieke ommezwaai maakten of zelfs de politiek de rug toekeerden. Enerzijds had dat te maken met de denkbeelden maar veel meer het vertrouwen dat men kwijt raakte in de politici. Ik volg de Nederlandse politiek nu nog vanaf een afstand van 1700 km en ik word er niet altijd vrolijk van. Nu ik in Zweden woon en probeer de politieke partijen hier te volgen en zeker tijdens de Euro parlementaire verkiezing, bespeur ik hetzelfde gevoel. De verscheidenheid aan partijen, rechts, links, midden, gematigd en extreem, het is voor veel mensen teveel.
Natuurlijk, hoe groter het aanbod hoe moeilijker de keus. Of het nu om ijssoorten gaat of een politieke keus, je moet alle soorten eerst geproefd hebben om een bewuste keus te kunnen maken. Om bewust en verantwoord een politieke keus te maken moet je nogal wat meer doen dan in de politieke ijssalon aangeven welk bolletje ijs je op je hoorntje wilt. Nu weet ik niet of het een tendens is in heel Zweden, maar wat ik verneem in mijn leefomgeving (midden Zweden) is dat men niet graag praat over politiek in het algemeen. Het lijkt alsof men zich schaamt voor een politieke kleur. Wat meer in de lijn van de verwachting ligt is dat men gewoon te weinig weet over de politiek. Ik heb niet de indruk dat men zich bewust is dat het de stemgerechtigde kiezer is die bepaalt hoe er politiek bedreven gaat worden tot meerdere glorie van eigen land en in Euroverband in heel Europa en dat is heel jammer! Het “door de hond of kat gebeten” gevoel begint steeds meer te leven. Men verliest de interesse en het vertrouwen in Europarlementariërs die zich met hart en ziel willen inzetten voor een beter Europa. Misschien moet het herstellen van interesse en vertrouwen wel een speerpunt worden voordat de kiezer met een bewuste keus zijn stembiljet gaat invullen. Dat is niet een zaak van vandaag op morgen. Vertrouwen bouw op je op in jaren maar kun je in een dag afbreken. Het herstellen van verloren vertrouwen duurt misschien wel langer dan jaren maar daarvoor is het nooit te laat.
De deur bij de “ijscoman” staat wagenwijd open, kies het ijs dat het beste bij jou past!

Roel Heidema

www.vilasig.com     

Column 44 Friesch Dagblad

Paddenstoelbob en andere stripfiguren

Het lijkt erop alsof de Zweden erg gehecht zijn aan eigen taal en cultuur. Vooral met betrekking tot de taal kom ik vaak, voor ons heel normale, Engelse woorden in het Zweeds tegen. Heel opvallend is een aantal woorden in de technologische wereld. Men werkt hier namelijk niet met een computer, maar met een ‘dator’ en als je een email wilt versturen, heet dat hier normaal gesproken ‘e-post’. Om een document te printen, moet je niet je printer aanzetten, maar de ‘skrivare’ en een beamer kennen we hier als ‘kanon’.

Ook een groot aantal stripfiguren heeft hier een eigen Zweedse naam. De welbekende Donald Duck bijvoorbeeld heet hier Kalle Anka. Kalle is een vrij veel voorkomende jongensnaam en ‘anka’ betekent ‘eend’. Dat is dus best te verklaren. Ook de oom van Donald, de welgestelde heer Dagobert Duck, is hier bekend in een Zweedse versie. Kalle noemt zijn oom hier ‘farbror Joakim’. Het woord ‘farbror’ behoeft enige uitleg. In Nederland noemen wij zowel de broer van je moeder als de broer van je vader een oom. In Zweden zijn daar aparte benamingen voor. De broer van je moeder is je ‘morbror’ en de broer van je vader heet ‘farbror’. Eigenlijk heel logisch. Hetzelfde proces vindt hier plaats met de grootouders. Terwijl je in Nederland normaal gesproken twee opa’s en oma’s hebt, heb je hier een ‘farfar’ en een ‘morfar’ plus een ‘farmor’ en een ‘mormor’. Altijd even nadenken dus als je iets over je familie wilt vertellen.
Farbror Joakim dus. Uiteraard ontbreken de drie neefjes van Donald Duck ook niet in Zweden. De jongens zijn hier bekend onder de namen Knatte, Fnatte en Tjatte, kortweg ‘knattarna’ genoemd. Knattar betekent namelijk zoiets als jongens.
Niet alle Disney figuren hebben opzienbarend andere namen, maar Goofy heet hier Långben en Mickey Mouse kent men hier als Musse Pigg. De hond Pluto heet hier dan gewoon weer Pluto…
Naast genoemde figuren uit Ankeborg (Duckstad) kennen de kleintjes hier ook helden als Svampbob (Spongebob). Het woord ‘svamp’ heeft hier verschillende betekenissen: paddenstoel en spons. Als je dan als net ingeburgerde Nederlander voor het eerst de term ‘Svampbob’ te horen krijgt, kun je je dus afvragen wat ze toch bedoelen met ‘paddenstoelbob’. En als iemand je vraagt of je ‘Läderlappen’ ook kent, denk je toch niet direct aan Batman.
Ook een voor Nederlandse begrippen heel normaal woord als ‘weekend’ heeft hier een geheel eigen term, namelijk ‘helg’. De barbecue wordt hier ook graag aangezet, maar vaker heeft men het over de ‘grill’.
Ook in voetballand zien we iets terug van dit fenomeen. Als er een doelpunt wordt gescoord, schreeuwt de hele tribune ‘mål’ in plaats van ‘goal’. De goalkeeper heet hier dan ook ‘målvakt’. Daarentegen gebruiken ze voor de buitenspel positie wel weer de woorden ‘off side’. Het is maar dat je het weet………..

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 43 Friesch Dagblad

Column 43, over de ervaring van de eerste keer elanden tegenkomen. En vlak bij huis...


Rust en Ruimte

Dat Zweden het land is van rust en ruimte, is zo langzamerhand wel bekend.

Vooral de mensen zoeken die rust en ruimte. Of het nou de autochtone Zweed is of de allochtoon die dit Scandinavische land verkiest boven het oorspronkelijke thuisland, velen zoeken de stilte en het weidse karakter dat dit land biedt.
Voor de dieren in Zweden die in vrijheid leven is het altijd vanzelfsprekend geweest dat hun leefgebied een oase is van ongestoord existeren. Dat geldt niet alleen voor de kleinere soorten maar ook voor de grotere beesten. Die vinden hier al eeuwen lang hun plekje. Wij mensen dienen ervoor te zorgen, dat alle dieren die in het wild leven, dat plekje ook behouden. Dat wordt wel steeds moeilijker, over de hele wereld gezien. Overbevolking, vervuiling, ontbossing en veel meer zaken die de economie blijkbaar noodzakelijk maken, gaan vaak ten koste van het leefgebied van de in het wild levende dieren. Zweden heeft daar gelukkig nog niet zo heel veel last van maar men is wel zeer waakzaam. Niet alleen de bevolking is zich dat maar al te goed bewust, ook de overheden geven aan het natuurbehoud een hoge prioriteit. Toch komt de wilde have steeds dichter bij de bevolking. Vooral in een winterperiode zie je de dieren, op zoek naar voedsel, meer binnen oogbereik. Nu die wintertijd achter ons ligt, trekken veel dieren zich weer terug in het dichtbeboste gebied waar ze voldoende voedsel en beschutting vinden. Veertien maanden rijd ik nu al rond in dit prachtige land en zonder de oplettendheid te verliezen die je in het verkeer dient te hebben, kijk ik steevast om mij heen om een glimp op te vangen van de wilde dieren. Eén van die beesten is natuurlijk de eland. Veel waarschuwingsborden langs de weg die je attenderen op overstekende elanden heb ik al gezien, maar nog nooit de overstekende eland zelf. Eigenlijk had ik de hoop om er één aan te treffen al opgegeven. Veel Zweden die hier al jaren lang wonen zien zelden een eland. Waarom zou zo’n beest zich dan vertonen aan een Hollander die hier net een jaar is?! De waarschuwingsborden zag ik dan ook meer als een toeristische attractie dan de oplettendheid activeren van de onachtzame automobilist. Die gedachte werd dinsdagmorgen om twee minuten voor vijf onmiddellijk afgestraft! Op weg naar m’n werk op nog geen vijf kilometer van huis stonden twee elanden rustig te grazen van het met dauw bedekte mos en gras. Vol in de ankers en honderd tachtig graden gedraaid, ging het autoraampje geluidloos naar beneden en de rochelende diesel werd het zwijgen opgelegd. Minutenlang keken we elkaar aan op een steenworp afstand. Toen vonden ze het voldoende en in hun typische maar elegante galop verdwenen ze in het bosgebied vol rust en ruimte. Met recht kan ik een sticker op mijn auto plakken van een eland. Ik heb ze gezien……….

Roel Heidema

www.vilasig.com  

Column 42 Friesch Dagblad

Column 42, over een Zweedse traditie:


Dag winter, hallo zomer

Hoewel de tulpen hier nu pas bloeien, voelt het af en toe alsof het zomer is. Het zonnetje schijnt veel en fel, de ‘grills’ staan overal weer in de tuin en het wordt groener en groener. Ook het gras, dat na de winter weer even op gang moet komen, begint te groeien en is weer groen in plaats van bruin. Dat moet gevierd worden! En dat gebeurt op den sista april oftewel 30 april. Niet alleen is onze koning dan jarig, maar ook nemen we dan afscheid van de winter. Op de avond van 30 april, valborgsmässoafton genoemd, wordt heel Zweden in brand gestoken. Overal zijn grote brandbulten te zien, die urenlang blijven branden. Op veel plaatsen zijn er ook andere activiteiten, zoals optredens van koren of plaatselijke troubadours en wordt er vuurwerk afgestoken. Dit alles omdat de Zweden blij zijn dat de winter weer voorbij is en de zomer in aantocht. Gezien de temperaturen van de afgelopen weken willen we dat ook graag geloven. We hebben de korte broek en de zomerhemdjes hier al een paar keer kunnen dragen en het melkflessenwit maakt al enigszins plaats voor zomers bruin.
In de weken voorafgaand aan valborgsmässoafton wordt de brandbult vakkundig opgebouwd. Afvalhout, takken en allerlei andere brandbare materialen worden verzameld tot een metershoge hoop. Op een zeker tijdstip, meestal rond de klok van acht, wordt de hoop in brand gestoken en zorgt zo voor een heerlijk warme avond die buiten doorgebracht kan worden. Afhankelijk van de plaatselijke activiteitencommissie kan er een bijbehorende toespraak plaatsvinden en is er meestal iets van een koffiekraam te vinden.
Dit jaarlijks terugkerende fenomeen wordt niet alleen in Zweden gevierd, maar ook in Estland, Letland, Finland, Tsjechië, Slowakije en Duitsland. Oorspronkelijk was het een heidens gebeuren in Duitsland, maar werd later gekoppeld aan de cultus van de heilige Valborg. Deze dame was een abdis, die volgens de legende eigenlijk een prinses was, die geroepen werd om Duitsers tot het Christendom te bekeren. Ter herinnering aan haar werd in de middeleeuwen een speciale cultus ontwikkeld, waarbij onder andere hekserij een grote betekenis had. Om zich tegen de heksen en andere kwade krachten te beschermen, begon men in Duitsland met het ontsteken van grote vuren.
Tegenwoordig wordt door de meeste Zweden de connectie met de heilige Valborg niet meer gelegd, maar staat de avond symbool voor de lente en het licht. Het vuur wordt dan ontstoken om al het oude te verbranden en plaats te maken voor het nieuwe.
Helaas geeft de viering van de winterafsluiting geen garanties. Ook al is het de dag erna 1 mei – ook een belangrijke dag hier, de dag van de arbeid – er kan dan best nog wel sneeuw vallen. Dus is het geen vaarwel, maar in ieder geval wel een afscheid van de Zweedse winter.

Roel Heidema
www.vilasig.com

 

Column 41 Friesch Dagblad

Column nr. 41 ging over Zweedse eigenaardigheden in de winkel en andere weetjes omtrent één van de belangrijkste onderdelen van het Zweedse leven: eten!

Wat de Zweed eet

De Zweden en eten, dat is een belangrijke combinatie. Ik schreef al eerder over de lunch, niet zelden om 11.00 uur genuttigd. En niet een broodje kaas, zoals de Nederlanders dat gewend zijn. Nee, ‘riktig mat’ moet er komen. Geen broodtrommeltjes, maar ‘matlador’, magnetronbakjes met gedegen inhoud. Pasta, rijst, vis, vlees, maakt niet uit, als het maar in de magnetron kan. Een personeelsruimte zonder magnetron is ondenkbaar! Ik krijg meestal meewarige blikken als ik mijn zakje met boterhammetjes en mijn fruithap te voorschijn haal. En heel bezorgd vragen mijn collega’s vaak of dat wel voldoende is en of ik dan ’s avonds wel ‘riktig mat’ krijg. Om ze gerust te stellen, neem ik ook af en toe een svensk lunch mee, zodat ze zien dat ik best goed eet.

Behalve de kwaliteit van het eten, vallen ook andere dingen op. Wanneer je als rechtgeaarde Hollander om taugé zoekt, ben je toch geneigd om dat ergens op de groenteafdeling te vinden. Niets is minder waar! Verse taugé heb ik hier nog niet gespot. Wil je deze exotische groente toevoegen aan je maaltijd, dien je te zoeken op de blikvoerafdeling, ver verwijderd van de verse groenteafdeling. Jawel, taugé wordt hier alleen in blik verkocht. Als je dat eenmaal weet…
Behalve taugé in blik heb ik hier al diverse andere, voor Nederlanders vreemdsoortige verpakkingen gesignaleerd. Jam bijvoorbeeld wordt ook hier gewoon in potten verkocht, maar ook in plastic als een soort van leverworst. Zo’n rol met aan de uiteinden van die metalen klemmetjes. Toch een apart idee, vooral als je je een voorstelling probeert te maken van hoe je zo’n verpakking op een beetje fatsoenlijke manier moet openen.
Aardappelen kun je hier gewoon los en in zakken kopen, maar als je niet al te veel nodig hebt, koop je ze gewoon in… een glazen pot! Het is hier heel normaal om een pot aardappelen af te rekenen bij de kassa. En wat te denken van die saaie witte bloemkool? Hebben we hier ook, maar ben je uitgekeken op die doodgewone witte bloemkool, dan kun je ze hier ook in het groen, oranje en zelfs paars kopen. Geen idee hoe ze dat voor elkaar krijgen, en misschien wil ik het wel niet weten ook!
Naast de reguliere maaltijden hebben de Zweden nog het fenomeen ‘fika’. Dat is het toverwoord voor koffie met wat lekkers. Elke dag is misschien wat overdreven, maar één of meerdere keren per week wordt er toch wel extra veel aandacht geschonken aan dat lekkers. En dan heb ik het niet gewoon over een meelkoekje of een sprits, maar vaak eigengemaakte cakes en taarten, die het drinken van je gewone kopje koffie toch wel wat opleuken. Als je alle calorieën op zo’n dag bij elkaar optelt, vraag je je af waarom de Zweden niet dikker zijn dan ze zijn. Want wat de Zweed allemaal eet…

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column nr. 40 Friesch Dagblad

Column nr. 40 is een feit! Hieronder de tekst:

Rast en matsal

Vorige week schreef ik dat de digitale wereld in Zweeds onderwijsland wel een impuls kan gebruiken. Dat is één van de verschillen tussen de Nederlandse en Zweedse basisscholen. Een ander opmerkelijk iets is de schoollunch, hier ‘skolmat’ genoemd. Alle Zweedse (basis)scholen zijn uitgerust met een ‘matsal’, waarin alle leerlingen groepsgewijs hun (warme) lunch kunnen eten. En aangezien eten in Zweden een zeer belangrijk onderdeel van de dag is, neemt deze schoollunch dan ook een prominente plaats in het lesrooster in. De groep die aan de beurt is om te lunchen, begeeft zich naar de ‘matsal’ en gaat daar keurig in de rij staan. Vervolgens nemen ze een dienblad, een bord en bestek en scheppen het een en ander op. Elke dag is anders; het lunchschema voor een heel jaar hangt in elk klaslokaal. Behalve deze lunchpauze zijn er diverse andere onderbrekingen op een dag. Na afloop van iedere les is er minimaal tien minuten ‘rast’, waarin de leerlingen even naar buiten kunnen gaan of anders in de gangen rondhangen.

Anders dan in Nederland begint de basisschool hier als de kinderen zes jaar zijn. Ze beginnen dan in klas één en blijven vervolgens negen jaar lang op dezelfde school. De eerste zes jaar zijn vergelijkbaar met groep 3 t/m 8 in Nederland; de laatste drie jaar zijn vergelijkbaar met het Nederlandse voortgezet onderwijs. Het verschil is wel dat iedereen dezelfde leerstof aangeboden krijgt, ongeacht het niveau van de leerling. De splitsing naar de diverse soorten vervolgonderwijs, de zgn. gymnasieskolor, komt pas na klas negen, dus als ze een jaar of 15, 16 zijn. Het komt dus geregeld voor dat de leerlingen groter zijn dan de meester of juf, die hier overigens gewoon bij de voornaam wordt genoemd en met je en jij wordt aangesproken.
Aangezien de leraren hier slechts bevoegd zijn voor bepaalde vakken, afhankelijk van de vakken die je tijdens de lerarenopleiding hebt gestudeerd, kan het hele basisschoolsysteem hier enigszins vergeleken worden met het voortgezet onderwijs in Nederland. Er zijn bijvoorbeeld leraren die alleen bevoegd zijn voor Zweeds en gymnastiek, dus mogen ze ook alleen die twee vakken geven. Dat betekent dat ze meerdere klassen hebben en dat heeft weer als gevolg dat de leerlingen diverse leerkrachten per week hebben. Dus hier géén discussie als een kind meer dan twee verschillende leerkrachten per week in de klas heeft. Nee, dat is hier heel gewoon. De klassen 1 t/m 6 blijven wel zoveel mogelijk in een eigen lokaal, met uitzondering van vakken als tekenen, handvaardigheid, techniek en muziek. Voor deze vakken zijn er specifieke vaklokalen beschikbaar. Vandaar ook de noodzaak van de pauzes tussen alle lessen. De eindtijden zijn ook zeer divers: Je komt dagen tegen dat de kinderen om 11.00 uur eindigen, maar soms moeten ze ook tot 15.00 uur. En er zijn scholen waar de lessen om 07.45 uur beginnen. Carpe diem!

Roel Heidema

www.vilasig.com