Column 50 Friesch Dagblad

Semester

In het Nederlands betekent dat een half (studie) jaar, in het Zweeds heeft het de betekenis van vakantie. Voor de meeste Zweden, gelijk aan de Nederlanders, is dat toch iets waar men naar uitkijkt. Met een groot feest is vorige week vrijdag hier gevierd dat we de “langste” dag hadden. Nu zijn alle dagen natuurlijk even lang, maar er is één dag per jaar waarop we ook hier in Zweden het langst daglicht hebben. Dat hebben we dan ook uitbundig gevierd met Midsommerafton.

Op die dag zijn vele Zweden vrij van het werk of nemen dat. De dag erna is ook bijna iedereen vrij om bij te komen van het grootste feest in Zweden. Logisch dat ze bij moeten komen, want het bier stroomt rijkelijk en van het eten van voornamelijk vis raak je ook behoorlijk vol. Alle andere lekkernijen zijn ook niet te versmaden en maken weer dorstig. Een kater verschilt niet veel met die in Zweden alleen noemen ze dat hier “bakfyllt”. Met waterige oogjes en een hese stem doet iedereen dan weer z’n plicht, maar dat valt niet altijd mee. Iedereen denkt hier al weer volop aan de aanstaande zomervakantie. Gaan vele Zweden in andere vakanties buiten de zomervakantie naar landen als Thailand en andere warme streken, de zomervakantie wordt vaak in eigen land gevierd. De zomervakantie is voor de schooljeugd al bijna een week geleden begonnen, maar dat geldt niet voor de ouders. Soms geeft dat wel problemen, vooral als beide ouders werken. Daar hebben ze de Sommerkullan voor bedacht. Dat is een soort van buitenschoolse opvang met dien verstande dat de leerlingen niet in de schoolbanken zitten met hun neus in de boeken, maar georganiseerde spelen doen. Veel atletiek en voetbal natuurlijk, want hoewel Zweden niet meedoet aan het wereldkampioenschap, is dat toch een populaire sport en niet alleen voor jongens. Ook het zwemmen in “mijn” zwembad (www.fjarranhojderbadet.se) staat elk jaar op het programma. Zo overbruggen de kinderen een periode waarin de ouders hun plichten nakomen bij de werkgevers en geloof me dat is geen straf voor ze. Wanneer pa en moe hun welverdiende vakantie opnemen, begint een tijd van voornamelijk uitrusten. Vila, vila, vila………
De barbecue, die overigens gewoon het hele jaar buiten staat, wordt zo vaak als het weer dat toelaat opgestookt en krijgt nauwelijks tijd om af te koelen. Het weer laat dat gelukkig vaak toe want met een landklimaat zijn de zomers over het algemeen vaak goed te noemen. Is het wat kouder sta je gewoon met handschoenen aan en een muts over je oren je worstjes om te draaien. Gaat het regenen, ook geen probleem. Een tentje is zo opgezet, want het grillen gaat gewoon door.
Laat maar schuiven die Scandinaviër. Hij weet wel hoe je vakantie moet vieren, ook al duurt dat géén half jaar!

Roel Heidema
www.vilasig.com

Column 49 Friesch Dagblad

Ook hier in Zweden hebben we last van de voetbalkoorts, ook al heeft Zweden zich niet geplaatst voor het WK. Ons huis is dan wel niet oranje, maar we hebben toch één van de wedstrijden op onze oranje bank (tja, die hebben we nu eenmaal) met een bord oranje eten (er stonden worteltjes op het menu) naar Oranje zitten kijken. Dus we leven wél mee en het was een leuk onderwerp voor column nr. 49:

Aanvalluh!!

Net als Nederland leven we hier in de ban van het wereldkampioenschap voetbal. Waarschijnlijk alleen wij tweeën, want Zweden heeft zich jammer genoeg niet geplaatst voor dit sportieve gebeuren. Dus geen ‘heja Zlátan’ en al helemaal geen blauw-geel gekleurde gekte hier. De vraag is ook of dat wel het geval zou zijn als Zweden zich wél had geplaatst, want gezien de nuchterheid en misschien wel schuchterheid van de Zweedse bevolking, vraag ik mij in alle gemoed af of iedereen zo mallotig doet als de Nederlanders. Hier in de winkels geen nationaal gekleurde acties, vreemde hoofddeksels en andere rariteiten. Het enige dat ik hier heb gespot, zijn shirts in de Braziliaanse kleuren.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de televisie hier wel iedere dag op het WK staat afgestemd. Vooral de vrouw des huizes is een geestdriftig voetbalfan en probeert zoveel mogelijk te bekijken. Uiteraard worden de wedstrijden met het Nederlands elftal met extra aandacht – en spanning!! – bekeken. Je bent en blijft tenslotte Nederlander, dus enig chauvinisme is ons niet vreemd.
Op deze manier leren we weer heel wat Zweedse vaktermen bij. We weten nu precies wat vrije trap, hoekschop en penalty in het Zweeds is. Op zich ook wel grappig om ‘Nederlandse’ wedstrijden vanuit Zweeds oogpunt te bekijken. Natuurlijk waren de Zweedse commentatoren best positief over de doelpunten uit de eerste wedstrijd tegen Spanje, maar toen we de beelden later terugzagen op Facebook met het commentaar van Jack van Gelder erbij, beleefden we de euforie toch op een heel andere manier. De doelpunten leken opeens nog mooier dan toen we ze voor de eerste keer zagen.
Ook is het erg grappig om de Nederlandse namen van de spelers met Zweedse tongval terug te horen. We hebben dan ineens spelers als Sneder, Wlaar en van Parsie.
Voor de rest is er weinig verschil met de Nederlandse manier van uitzenden. Ook hier uitgebreide voor- en nabeschouwingen met ‘experts’ in de studio, die alle momenten nog eens onder de loep nemen. Wat wel lastig is, is dat de wedstrijden hier op drie verschillende televisiezenders worden uitgezonden, dus het is iedere keer weer een verrassing op welk kanaal we ons moeten melden, om vooral geen doelpunt te missen.
Mijn Zweedse collega’s leven erg met me mee en ik werd van alle kanten gefeliciteerd met de eerste overwinning van de Nederlanders. En natuurlijk moet er gegokt worden in Zweden! Ook bij mij op het werk hebben we een pool waarin we de voorspellingen kunnen noteren. Het is in dit geval wel ‘gokken light’, want we hebben geen geld ingezet. Maar de winnaar krijgt wel een cadeautje!
En verder doen we lekker mee op Facebook, dus ook wat betreft de voetballerij is de afstand nauwelijks merkbaar. We hebben Nederland net weer zien winnen, deze keer van Australië, dus ‘we’ doen het weer prima! Aanvalluh!!

Roel Heidema

www.vilasig.com

column 48 Friesch Dagblad

Vakantiekriebels

De zomervakantie staat voor de deur, in Zweden nog iets eerder dan in Nederland. Deze week krijgt het deel van Zweden waarin wij wonen vakantie, met op de meeste scholen een heuse ‘skolavslutning’. De gehele laatste schoolweek staat in het teken van opruimen, afsluiten en leuke dingen doen. Sporttoernooien, schoolreisjes, spelletjes, enzovoort. En na de officiële jaarafsluiting is er in Söderhamn een fenomeen dat ‘School’s out’ heet. In het stadspark wordt een podium opgesteld, met daarop allerlei optredens van zangers, zangeressen en bands. Een populair evenement waar zo’n beetje alle leerlingen te vinden zijn. En uiteraard gratis. Zweden past goed op de jeugd, want veel dingen zijn hier gratis voor kinderen. Zo hebben ze allemaal een gratis buskaart en zijn alle scholen voorzien van een goed uitgeruste eetzaal met een gratis warme lunch. ‘School’s out’ wordt onder andere georganiseerd door een organisatie die zich inzet voor de jeugd. Deze organisatie, Be Smart genaamd, is erop gericht om de jeugd middels een contract te overtuigen om niet met roken en drinken te beginnen. In ruil daarvoor organiseert Be Smart verschillende activiteiten, zowel binnen als buiten. ‘School’s out’ wordt een grote happening buiten, die de stad waarschijnlijk op zijn grondvesten laat trillen. En daarna… maar liefst negen weken zomervakantie voor de leerlingen en een stuk of zeven voor de leerkrachten. Veel Zweden reizen naar het buitenland met een grote voorkeur voor warme landen als Turkije en Italië.

Ook in Nederland draait men in deze tijd van het jaar warm voor de jaarlijkse uittocht en dat kunnen wij hier zelfs merken. We hebben al diverse Nederlandse campers gespot in onze omgeving. Sinds dit jaar zijn wij opgenomen in een Nederlands boek waarin zo ongeveer alle camperplaatsen in Europa zijn samengesteld. Dat betekent dat de camperaars ons beter en beter kunnen vinden en dat resulteert er weer in dat er al een aantal ex-landgenoten de nacht op ons terrein hebben doorgebracht. Altijd gezellig, want de gasten worden ontvangen met ‘kaffe och fika’ – een kopje versgezette koffie met wat lekkers – en dan moeten we keer op keer ons verhaal vertellen. Want iedereen is nieuwsgierig hoe we dit mooie plekje toch hebben gevonden, hoe het ons hier bevalt, enz. enz.
Daarnaast hebben we nog onze vakantievilla, die door websiteproblemen eerder dit jaar jammer genoeg wat minder bezet is dan vorig jaar, maar ook daar mogen we weer verschillende gasten begroeten. De topper dit jaar is toch wel een gezin uit Frankrijk. En vakantievieren gaat hier uitstekend; we hebben zelf ook nog steeds elke dag een vakantiegevoel. Ook al rijden we allebei dagelijks in onze auto’s naar onze respectievelijke banen, als we weer thuiskomen, ziet het eruit als een vakantieoord. Veel groen, bos, een rivier, heel veel vogels en andere dieren, fijne temperaturen, ruimte, rust… Ideaal om de dag af te sluiten en weer energie op te doen voor de volgende dag. Dus bij ons kriebelt het het hele jaar…

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 47 Friesch Dagblad

Wisseling van de wacht

Eindelijk is het dan zo ver, de zomer is definitief! Dat lijkt haast vanzelfsprekend, maar niets is vanzelfsprekend in Zweden. Voor een paar weken terug hadden we nog lichte sneeuwval terwijl we al een aantal weken met zeer zomerse temperaturen hadden gehad. Ook al is het definitief zomer met het kwik op aangenaam, ’s avonds gaat het houtkacheltje nog even aan op de stand-by stand om de kilte te verjagen.

Zo zittend achter het beeldscherm werp ik af en toe een blik door vensterraam.
Het huis is gebouwd rond 1900 en ook het glas in de sponningen is van hetzelfde bouwjaar. Dat kun je goed zien, want het is niet zo egaal als het moderne glas. Hier en daar kun je de fabricagefoutjes zien maar dat vertroebelt het zicht naar buiten niet. Het wordt nu de tweede zomer die ik hier ga meemaken en net als vorig jaar verbaas ik mij over het herstellend karakter van de natuur. Bomen die gebukt gingen onder een dikke laag sneeuw, struiken die spontaan afknapten om nog maar te zwijgen van het tedere groen dat zich nu weer in haar volle pracht opricht. Had ik vorige week nog uitzicht buiten de tuingrens richting het kabbelend water van de rivier, alles is nu dichtgegroeid met een variatie van bomen en struiken. De verscheidenheid aan kleuren is prachtig. Neem alleen de kleur groen. Als je gaat tellen hoeveel kleuren groen er zijn heb je aan de vingers van twee gezonde handen niet genoeg. Dat is alleen nog maar de flora. De fauna laat zich ook niet onberoerd.
Hardleerse meeuwen die op dezelfde plaats in een elektriciteitsmast hun nest weer bouwen in de wetenschap dat de kraaien en eksters weer op de loer liggen, en het kleinere gevogelte dat de nestkastjes weer gevuld heeft met hun jeugd, iedereen is druk, druk, druk…..Ook brengt diezelfde natuur steeds weer een verrassing. Laatst kwam onze rode kat van drie jaar hard hollend de tuin in gesneld. Op zich niet zo verrassend ware het niet dat voor hem uit in een zelfde galop een vos het erf op kwam! Toen we de beide katten meenamen naar Zweden was één van onze angsten dat ze door een vos gepakt zouden worden. Welke Hollandse kat had nou eerder een vos gezien…….???? Die angst was ongegrond want Rookie en de vos waren gewoon aan het spelen. Elkaar een beetje uitdagend ging het al dollend door de hele voortuin totdat Reintje er genoeg van had en weer in het bos verdween. Twee paar angstige en verbazende mensenogen achterlatend. Vorige week nog tegen het vallen van de avond kwam het gezin Hert nog even op bezoek. Moeke met jong kwamen van rechts de tuin in gestruind, even later kwam Pa van links met een wakend oog. Hoogtepunt was wel de twee elanden die ik ontmoette op weg naar de plicht…Wat is de wereld toch wonderlijk na wisseling van de wacht!

Roel Heidema

www.vilasig.com

Column 46 Friesch Dagblad

Gratis varkenshaar?

Ik heb al verschillende keren over de Zweedse taal geschreven. Geen wonder, natuurlijk, want zonder taal kun je niet communiceren. Hoe verder ik kom in dit proces, des te meer zaken vallen me op. Je ontkomt er niet aan om de verschillende talen met elkaar te vergelijken en dan heb je soms met grappige taferelen te maken.

Het Zweedse woord ‘bord’ bijvoorbeeld heeft helemaal niets te maken met een bord waarvan je eet of een schoolbord. Het eten heeft er dan nog wel een link mee, want ‘bord’ betekent ‘tafel’. Als je een bord wilt, heb je een ‘tallrik’ nodig als je wilt eten of een ‘tavlan’ als je er iets op wilt schrijven. Eén woord dus dat in het Zweeds en Nederlands op dezelfde manier wordt geschreven, maar een totaal andere betekenis heeft.
Nog zo’n voorbeeld is het Zweedse woord ‘varken’. Als Nederlander denk je toch direct aan dat roze knorrende beest als je dit zien, maar niets is minder waar. ‘Varken’ betekent hier zoiets als ‘noch… noch…’ en het boerderijbeest heet hier ‘gris’. Je moet dan ook nooit tegen iemand zeggen dat hij of zij ‘gris hår’ heeft, want het is misschien al niet leuk dat je grijze haren hebt, maar als je te horen krijgt dat je varkenshaar hebt… ‘Grijs’ wordt hier vertaald als ‘grå’.
Behalve gelijkgeschreven woorden met een totaal andere betekenis zijn er ook diverse woorden die én hetzelfde worden gespeld én hetzelfde betekenen. Van eenvoudige woorden als ‘ja’ en ‘in’ tot iets langere woorden zoals ‘gratis’ en ‘blind’.
Soms lijken de verschillen heel klein, maar blijkt het toch iets anders te zijn. ‘Gratis’ betekent gewoon ‘gratis’, maar ‘grattis’, dat maar één t meer heeft, betekent in het Zweeds ‘gefeliciteerd’. Ook kennen de Zweden drie extra klinkers, å, ë en ö, hetgeen soms leidt tot in onze ogen piepkleine verschillen, maar een totaal andere lading aan de woorden. ‘Svar’ en ‘svår’ bijvoorbeeld zijn in mijn ogen vrijwel gelijk, maar het eerste betekent ‘antwoord’ en het tweede is ‘moeilijk’. Best wel svår, soms.
Gelukkig voor ons is de Zweedse taal niet alleen maar moeilijk, maar hebben ze juist ook veel eenvoudiger aspecten. Waar veel Nederlanders zich vaak het hoofd breken over het juiste gebruik van d’s en t’s bij de werkwoorden, is dat in het Zweeds totaal overbodig. Hier is er namelijk maar één vorm voor alle personen. Of het nu gaat om ik, jij, hij, jullie of wij, ‘det spelar ingen roll’. Alles is hetzelfde. Om het nog een beetje lastig te maken, heeft het Zweeds wel onderscheid in zwakke, sterke en onregelmatige werkwoorden, net als in het Nederlands.
Verder zijn er hier ook geen hoofdbrekens over het gebruik van een c of k als k-klank, want alles wordt hier met een k geschreven. Dus soms is het ‘svår en krijg je niet altijd ‘gratis’, maar heb je het eenmaal onder de knie: GRATTIS!

Roel Heidema

www.vilasig.com