zondag 25 mei 2014

Column 45 Friesch Dagblad

Euro politiek bewust

Ook in Zweden is de verkiezingskoorts voor het Euro parlement losgebarsten.
Nou ja, “losgebarsten” is misschien wel een heel groot woord, net als “koorts”, want je merkt er niet zo heel veel van. Wellicht een kleine verhoging door de verschillende aanplakbiljetten van verschillende politieke partijen die allemaal hun afgevaardigden willen sturen naar het Brusselse. In Nederland was ik wel aardig politiek geïnteresseerd, maar ik merkte dat ik de laatste jaren meer mijn best moest doen om politiek geëngageerd te blijven. Steeds vaker kwam ik mensen tegen die een politieke ommezwaai maakten of zelfs de politiek de rug toekeerden. Enerzijds had dat te maken met de denkbeelden maar veel meer het vertrouwen dat men kwijt raakte in de politici. Ik volg de Nederlandse politiek nu nog vanaf een afstand van 1700 km en ik word er niet altijd vrolijk van. Nu ik in Zweden woon en probeer de politieke partijen hier te volgen en zeker tijdens de Euro parlementaire verkiezing, bespeur ik hetzelfde gevoel. De verscheidenheid aan partijen, rechts, links, midden, gematigd en extreem, het is voor veel mensen teveel.
Natuurlijk, hoe groter het aanbod hoe moeilijker de keus. Of het nu om ijssoorten gaat of een politieke keus, je moet alle soorten eerst geproefd hebben om een bewuste keus te kunnen maken. Om bewust en verantwoord een politieke keus te maken moet je nogal wat meer doen dan in de politieke ijssalon aangeven welk bolletje ijs je op je hoorntje wilt. Nu weet ik niet of het een tendens is in heel Zweden, maar wat ik verneem in mijn leefomgeving (midden Zweden) is dat men niet graag praat over politiek in het algemeen. Het lijkt alsof men zich schaamt voor een politieke kleur. Wat meer in de lijn van de verwachting ligt is dat men gewoon te weinig weet over de politiek. Ik heb niet de indruk dat men zich bewust is dat het de stemgerechtigde kiezer is die bepaalt hoe er politiek bedreven gaat worden tot meerdere glorie van eigen land en in Euroverband in heel Europa en dat is heel jammer! Het “door de hond of kat gebeten” gevoel begint steeds meer te leven. Men verliest de interesse en het vertrouwen in Europarlementariërs die zich met hart en ziel willen inzetten voor een beter Europa. Misschien moet het herstellen van interesse en vertrouwen wel een speerpunt worden voordat de kiezer met een bewuste keus zijn stembiljet gaat invullen. Dat is niet een zaak van vandaag op morgen. Vertrouwen bouw op je op in jaren maar kun je in een dag afbreken. Het herstellen van verloren vertrouwen duurt misschien wel langer dan jaren maar daarvoor is het nooit te laat.
De deur bij de “ijscoman” staat wagenwijd open, kies het ijs dat het beste bij jou past!

Roel Heidema
www.vilasig.com     

Column 44 Friesch Dagblad

Paddenstoelbob en andere stripfiguren

Het lijkt erop alsof de Zweden erg gehecht zijn aan eigen taal en cultuur. Vooral met betrekking tot de taal kom ik vaak, voor ons heel normale, Engelse woorden in het Zweeds tegen. Heel opvallend is een aantal woorden in de technologische wereld. Men werkt hier namelijk niet met een computer, maar met een ‘dator’ en als je een email wilt versturen, heet dat hier normaal gesproken ‘e-post’. Om een document te printen, moet je niet je printer aanzetten, maar de ‘skrivare’ en een beamer kennen we hier als ‘kanon’.
Ook een groot aantal stripfiguren heeft hier een eigen Zweedse naam. De welbekende Donald Duck bijvoorbeeld heet hier Kalle Anka. Kalle is een vrij veel voorkomende jongensnaam en ‘anka’ betekent ‘eend’. Dat is dus best te verklaren. Ook de oom van Donald, de welgestelde heer Dagobert Duck, is hier bekend in een Zweedse versie. Kalle noemt zijn oom hier ‘farbror Joakim’. Het woord ‘farbror’ behoeft enige uitleg. In Nederland noemen wij zowel de broer van je moeder als de broer van je vader een oom. In Zweden zijn daar aparte benamingen voor. De broer van je moeder is je ‘morbror’ en de broer van je vader heet ‘farbror’. Eigenlijk heel logisch. Hetzelfde proces vindt hier plaats met de grootouders. Terwijl je in Nederland normaal gesproken twee opa’s en oma’s hebt, heb je hier een ‘farfar’ en een ‘morfar’ plus een ‘farmor’ en een ‘mormor’. Altijd even nadenken dus als je iets over je familie wilt vertellen.
Farbror Joakim dus. Uiteraard ontbreken de drie neefjes van Donald Duck ook niet in Zweden. De jongens zijn hier bekend onder de namen Knatte, Fnatte en Tjatte, kortweg ‘knattarna’ genoemd. Knattar betekent namelijk zoiets als jongens.
Niet alle Disney figuren hebben opzienbarend andere namen, maar Goofy heet hier Långben en Mickey Mouse kent men hier als Musse Pigg. De hond Pluto heet hier dan gewoon weer Pluto…
Naast genoemde figuren uit Ankeborg (Duckstad) kennen de kleintjes hier ook helden als Svampbob (Spongebob). Het woord ‘svamp’ heeft hier verschillende betekenissen: paddenstoel en spons. Als je dan als net ingeburgerde Nederlander voor het eerst de term ‘Svampbob’ te horen krijgt, kun je je dus afvragen wat ze toch bedoelen met ‘paddenstoelbob’. En als iemand je vraagt of je ‘Läderlappen’ ook kent, denk je toch niet direct aan Batman.
Ook een voor Nederlandse begrippen heel normaal woord als ‘weekend’ heeft hier een geheel eigen term, namelijk ‘helg’. De barbecue wordt hier ook graag aangezet, maar vaker heeft men het over de ‘grill’.
Ook in voetballand zien we iets terug van dit fenomeen. Als er een doelpunt wordt gescoord, schreeuwt de hele tribune ‘mål’ in plaats van ‘goal’. De goalkeeper heet hier dan ook ‘målvakt’. Daarentegen gebruiken ze voor de buitenspel positie wel weer de woorden ‘off side’. Het is maar dat je het weet………..

Roel Heidema
www.vilasig.com

zondag 11 mei 2014

Column 43 Friesch Dagblad

Column 43, over de ervaring van de eerste keer elanden tegenkomen. En vlak bij huis...


Rust en Ruimte

Dat Zweden het land is van rust en ruimte, is zo langzamerhand wel bekend.
Vooral de mensen zoeken die rust en ruimte. Of het nou de autochtone Zweed is of de allochtoon die dit Scandinavische land verkiest boven het oorspronkelijke thuisland, velen zoeken de stilte en het weidse karakter dat dit land biedt.
Voor de dieren in Zweden die in vrijheid leven is het altijd vanzelfsprekend geweest dat hun leefgebied een oase is van ongestoord existeren. Dat geldt niet alleen voor de kleinere soorten maar ook voor de grotere beesten. Die vinden hier al eeuwen lang hun plekje. Wij mensen dienen ervoor te zorgen, dat alle dieren die in het wild leven, dat plekje ook behouden. Dat wordt wel steeds moeilijker, over de hele wereld gezien. Overbevolking, vervuiling, ontbossing en veel meer zaken die de economie blijkbaar noodzakelijk maken, gaan vaak ten koste van het leefgebied van de in het wild levende dieren. Zweden heeft daar gelukkig nog niet zo heel veel last van maar men is wel zeer waakzaam. Niet alleen de bevolking is zich dat maar al te goed bewust, ook de overheden geven aan het natuurbehoud een hoge prioriteit. Toch komt de wilde have steeds dichter bij de bevolking. Vooral in een winterperiode zie je de dieren, op zoek naar voedsel, meer binnen oogbereik. Nu die wintertijd achter ons ligt, trekken veel dieren zich weer terug in het dichtbeboste gebied waar ze voldoende voedsel en beschutting vinden. Veertien maanden rijd ik nu al rond in dit prachtige land en zonder de oplettendheid te verliezen die je in het verkeer dient te hebben, kijk ik steevast om mij heen om een glimp op te vangen van de wilde dieren. Eén van die beesten is natuurlijk de eland. Veel waarschuwingsborden langs de weg die je attenderen op overstekende elanden heb ik al gezien, maar nog nooit de overstekende eland zelf. Eigenlijk had ik de hoop om er één aan te treffen al opgegeven. Veel Zweden die hier al jaren lang wonen zien zelden een eland. Waarom zou zo’n beest zich dan vertonen aan een Hollander die hier net een jaar is?! De waarschuwingsborden zag ik dan ook meer als een toeristische attractie dan de oplettendheid activeren van de onachtzame automobilist. Die gedachte werd dinsdagmorgen om twee minuten voor vijf onmiddellijk afgestraft! Op weg naar m’n werk op nog geen vijf kilometer van huis stonden twee elanden rustig te grazen van het met dauw bedekte mos en gras. Vol in de ankers en honderd tachtig graden gedraaid, ging het autoraampje geluidloos naar beneden en de rochelende diesel werd het zwijgen opgelegd. Minutenlang keken we elkaar aan op een steenworp afstand. Toen vonden ze het voldoende en in hun typische maar elegante galop verdwenen ze in het bosgebied vol rust en ruimte. Met recht kan ik een sticker op mijn auto plakken van een eland. Ik heb ze gezien……….

Roel Heidema
www.vilasig.com  

zaterdag 3 mei 2014

Column 42 Friesch Dagblad

Column 42, over een Zweedse traditie:


Dag winter, hallo zomer

Hoewel de tulpen hier nu pas bloeien, voelt het af en toe alsof het zomer is. Het zonnetje schijnt veel en fel, de ‘grills’ staan overal weer in de tuin en het wordt groener en groener. Ook het gras, dat na de winter weer even op gang moet komen, begint te groeien en is weer groen in plaats van bruin. Dat moet gevierd worden! En dat gebeurt op den sista april oftewel 30 april. Niet alleen is onze koning dan jarig, maar ook nemen we dan afscheid van de winter. Op de avond van 30 april, valborgsmässoafton genoemd, wordt heel Zweden in brand gestoken. Overal zijn grote brandbulten te zien, die urenlang blijven branden. Op veel plaatsen zijn er ook andere activiteiten, zoals optredens van koren of plaatselijke troubadours en wordt er vuurwerk afgestoken. Dit alles omdat de Zweden blij zijn dat de winter weer voorbij is en de zomer in aantocht. Gezien de temperaturen van de afgelopen weken willen we dat ook graag geloven. We hebben de korte broek en de zomerhemdjes hier al een paar keer kunnen dragen en het melkflessenwit maakt al enigszins plaats voor zomers bruin.
In de weken voorafgaand aan valborgsmässoafton wordt de brandbult vakkundig opgebouwd. Afvalhout, takken en allerlei andere brandbare materialen worden verzameld tot een metershoge hoop. Op een zeker tijdstip, meestal rond de klok van acht, wordt de hoop in brand gestoken en zorgt zo voor een heerlijk warme avond die buiten doorgebracht kan worden. Afhankelijk van de plaatselijke activiteitencommissie kan er een bijbehorende toespraak plaatsvinden en is er meestal iets van een koffiekraam te vinden.
Dit jaarlijks terugkerende fenomeen wordt niet alleen in Zweden gevierd, maar ook in Estland, Letland, Finland, Tsjechië, Slowakije en Duitsland. Oorspronkelijk was het een heidens gebeuren in Duitsland, maar werd later gekoppeld aan de cultus van de heilige Valborg. Deze dame was een abdis, die volgens de legende eigenlijk een prinses was, die geroepen werd om Duitsers tot het Christendom te bekeren. Ter herinnering aan haar werd in de middeleeuwen een speciale cultus ontwikkeld, waarbij onder andere hekserij een grote betekenis had. Om zich tegen de heksen en andere kwade krachten te beschermen, begon men in Duitsland met het ontsteken van grote vuren.
Tegenwoordig wordt door de meeste Zweden de connectie met de heilige Valborg niet meer gelegd, maar staat de avond symbool voor de lente en het licht. Het vuur wordt dan ontstoken om al het oude te verbranden en plaats te maken voor het nieuwe.
Helaas geeft de viering van de winterafsluiting geen garanties. Ook al is het de dag erna 1 mei – ook een belangrijke dag hier, de dag van de arbeid – er kan dan best nog wel sneeuw vallen. Dus is het geen vaarwel, maar in ieder geval wel een afscheid van de Zweedse winter.

Roel Heidema
www.vilasig.com